[ Pobierz całość w formacie PDF ]
cjonalną samoświadomość i fantazje oraz (3) zależny, podporządkowany pociąga-
jący odrzucenie od siebie odpowiedzialności. Rubinton (1980) i Daniels (1982)
w swoich badaniach dążyli do potwierdzenia słuszności tego właśnie systemu klasy-
fikacji. Ich zdaniem, osoby racjonalnie podejmujące decyzje najbardziej korzystają
z interwencji racjonalnych, a osoby, których styl podejmowania decyzji ma charak-
ter intuicyjny z interwencji intuicyjnych. Badania R.G. Thomasa i Bruninga (1984)
potwierdziły z kolei model podejmowania decyzji opracowany dla studentów szkół
wyższych (college) przez Harrena. Prowadzący badanie zauważyli, że skutki nie
zredukowanego dysonansu poznawczego dotyczącego decyzji w sprawach zawodu
powodowały regres do wcześniejszych etapów procesu podejmowania decyzji i wy-
cofanie się z zaangażowania związanego z daną decyzją.
Te próby opisania stylów podejmowania decyzji wykazują istotne zróżnicowa-
nie w zależności od badanej populacji (uczniowie szkół średnich, studenci, doro-
śli), zaangażowanego czasu (określony punkt czasowy lub okres) oraz przyjętych
założeń metodologicznych. Każda z nich stanowi jednak bogaty materiał do dal-
szych badań. Należy również pamiętać, że termin podejmowanie decyzji jest
często używany jako synonim określenia rozwiązywanie problemu .
D.J. Walsh (1987) spróbowała zestawić wnioski dotyczące indywidualnych róż-
nic w procesie podejmowania decyzji związanych z zawodem. Zauważyła ona, że
metody podejmowania decyzji różnią się pod sześcioma różnymi względami:
Własna osoba lub inni, jako zródło zadania decy-
Orientacja wewnętrzna/zewnętrzna
zyjnego
Wiedza a emocje
Ukierunkowanie na fakty/uczucia
w procesie podejmowania decyzji
Dotyczy każdego etapu procesu podejmowania
Podejście systematyczne/przypadkowe
decyzji
Przywiązywanie uwagi do planowania, konse-
Czujność/zaniedbanie
kwencji, itp.
Poświęcony czas
W celu zakończenia każdej z faz procesu
Duża lub mała
Ilość informacji
131
Kategorie te, podobnie jak większość innych propozycji w tym zakresie, mają
charakter bardziej opisowy niż preskryptywny.
Często w dziedzinie nauk behawiorystycznych i społecznych mamy do czynie-
nia z sytuacją, w której pewne techniki stają się bardziej popularne niż inne, a ich
zastosowanie motywuje do nowych badań, przyczynia się do zebrania nowych
wniosków lub dogłębniej wyjaśnia niektóre istniejące koncepcje. Przykładami ta-
kich technik są techniki meta-analityczne i wielowariantowe. Jedną z ostatnio sto-
sowanych metod jest analiza skupisk (cluster analysis) metoda różnicującego
sortowania danych w kategorie. Lucas i Epperson (1990) wykorzystali tę technikę
w celu określenia typów niezdecydowanych studentów oraz porównania, czy wcze-
śniej opracowane systemy racjonalnych kategorii były zgodne z tymi, wyróżnio-
nymi na podstawie analizy skupisk. Prowadzący badanie potwierdzili, że niewąt-
pliwie istnieją różne rodzaje niezdecydowania przy podejmowaniu decyzji zwią-
zanych z karierą, że kategorie wyróżnione na podstawie analizy skupisk są zgodne
z kategoriami wyodrębnionymi na zasadzie logicznego różnicowania przez auto-
rów wcześniejszych badań (Lucas & Epperson, 1988) oraz że każdy z pięciu wy-
różnionych typów wykazywał się różnym poziomem niepokoju. Dalsze potwier-
dzenie tej koncepcji znajdujemy w pracy Lucasa (1993).
Larson, Heppner, Ham i Dugan (1988) również wykorzystali technikę skupisk
w celu zidentyfikowania czterech odrębnych podtypów wśród osób niezdecydo-
wanych: (1) unikający, nie mający planu, (2) świadomie niezdecydowani (mała
grupa), (3) pewni, ale niedoinformowani, (4) niedoinformowani. Około 25% bada-
nej grupy studentów drugiego roku należało do typu unikającego, nie mającego
planu; były to osoby, w przypadku których nastąpiło połączenie braku działań
w zakresie planowania kariery z nieprzystosowaniem niewłaściwymi zachowa-
niami i postawami. Osoby te wykazywały się niskimi zdolnościami w zakresie
rozwiązywania problemów, zwłaszcza dotyczących spraw związanych z karierą.
Była to grupa osób nie posiadających ani informacji, ani umiejętności podejmowa-
nia decyzji. Grupa osób pewnych, ale niedoinformowanych również około jed-
nej czwartej ogółu badanych wykazała umiarkowany brak działań w zakresie
planowania kariery; osoby te wysoko oceniały swoje zdolności rozwiązywania
problemów, ale nie posiadały informacji o procesie planowania kariery. Najwięk-
sza grupa (prawie połowa próby) należała do grupy niedoinformowanej. Osoby te
oceniały swoje zdolności rozwiązywania problemów jako przeciętne, brakowało
im informacji związanych z karierą. Te właśnie osoby uznano za najbardziej po-
datne na interwencje doradcze.
Fuqua, Blum i Hartman (1988) przeprowadzili badanie na grupie uczniów szkół
średnich, które także potwierdziło istnienie różnych typów uczniów niezdecydo-
wanych. Prowadzący badanie, również wykorzystując technikę analizy skupisk,
wyodrębnili cztery grupy, różniące się poziomem problemu oraz typowym mani-
festowaniem niepokoju przez każdą grupę.
Grupa I (42%) obejmowała osoby zdecydowane do wyboru kariery
względnie wolne od nadmiernego niepokoju i dość skuteczne w za-
132
kresie kształtowania tożsamości w kategoriach atrybucji. Grupa II
(22%) charakteryzowała się co najmniej średnim niezdecydowaniem
w sprawach wyboru kariery, podwyższonym poziomem niepokoju,
mniej ukształtowaną tożsamością oraz dosyć zinternalizowanym po-
czuciem kontroli (locus of control). Grupy III (28%) i IV (8%) obej-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]