[ Pobierz całość w formacie PDF ]
traktatu któregoś z dawnych myślicieli; w istocie bowiem Rozmowy są tylko parafrazą i
spopularyzowaniem poglądów różnych szkół greckich.
Pierwsza rozprawa Tuskulanek dotyczy zagadnienia nieśmiertelności duszy. Cyceron broni
poglądu, że śmierć ciała nie jest jeszcze kresem istnienia całej osobowości człowieka. Natomiast
w słowach jego rozmówcy przebija mniemanie, podzielane przez wielu, że śmierć to zło,
prowadzi bowiem do nicości. W dalekim Egipcie to samo smutne twierdzenie miała wkrótce
powtórzyć w swym napisie grobowym Ta-imhotep, żona arcykapłana Pszereni-ptaha.
IDY MARCOWE I KLEOPATRA
W dniu 15 kwietnia roku 44 Cyceron pisał w liście do swego przyjaciela Attyka: Ucieczka
królowej nie jest mi przykra . A nieco pózniej, w dniu 11 maja tegoż roku, zapytywał go:
Chciałbym dowiedzieć się czegoś więcej o królowej, a także o tym Cezarze 27.
Tymczasem Kleopatra oraz ów Cezar, czyli jej synek, byli już w Egipcie. Nad Tybrem
bowiem, gdzie zamieszkiwali przez prawie dwa lata, nie było dla nich miejsca. Dłuższy pobyt w
Rzymie mógłby nawet grozić obojgu wielkim niebezpieczeństwem, ponieważ brakło potężnego
opiekuna. Przyszły pan światowej monarchii, przyszły mąż i współwładca Kleopatry, osunął się
martwy na posadzkę sali posiedzeń senatu w dniu 15 marca. Sztylety spiskowców zadały mu
dwadzieścia trzy rany. Zabójcom, wśród których znalazło się wielu przyjaciół dyktatora,
przewodzili Marek Brutus i Gajusz Kasjusz. Zamordowali Cezara, aby ratować Rzeczpospolitą,
czyli jej dotychczasowy ustrój. A wśród powodów, które skłaniały spiskowców do szybkiego
działania, poczesne miejsce zajmowała sprawa Kleopatry: uczucie, jakim darzył ją dyktator, oraz
obawa, że w niedalekiej przyszłości stanie się władczynią Imperium, którego stolicą będzie
Aleksandria. Tak więc idy marcowe były również w jakimś stopniu dziełem Kleopatry choć
godziły w jej najżywotniejsze interesy.
Dla królowej Egiptu śmierć Cezara oznaczała nie tylko przekreślenie wszystkich planów,
pozornie tak fantastycznych, a przecież już przygotowywanych do realizacji. Obecnie chodziło o
ratowanie samego stanu posiadania, a może nawet życia. Kleopatra wiedziała, że w Rzymie ma
wielu wrogów, zwłaszcza wśród senatorów. Iluż to z nich uraziła swym dumnym
postępowaniem! Cyceron nie stanowił wyjątku. We własnym zaś kraju, głównie w Aleksandrii,
również musiała się liczyć z nieprzyjaznym nastawieniem części ludności. Stały tam także trzy
legiony rzymskie: czy będą one ochroną, jak za czasów Cezara, czy też posłużą do wykonania
rozkazu, który w każdej chwili może przyjść z Rzymu: usunąć królową, a kraj jej wcielić do
Imperium jako nową prowincję? Nienawidzący Kleopatry Rzymianie mogliby łatwo
przeprowadzić ustawę, nawiązującą do projektów dyskutowanych jeszcze za życia jej ojca.
Jeden tylko fakt mógł pocieszać Kleopatrę: oto w samym Rzymie sytuacja nie była jasna.
Spiskowcom wydawało się, że wystarczy zgładzić dyktatora (nazywali go tyranem ), aby
27
Cyceron, Listy do Attyka, XIV 8,1; 20,2.
89
wszystko powróciło do dawnego stanu, który w ich mniemaniu był pełną wolnością. Tymczasem
wnet się pokazało, że istnieją ugrupowania wierne zamordowanemu, senat zaś nie bardzo wie, co
czynić. W czasie pogrzebu Cezara, w dniu 20 marca, doszło do groznych zamieszek. W
niebezpieczeństwie znalezli się zabójcy dyktatora; wkrótce potem musieli opuścić Italię.
Cyceron, wówczas przebywający poza Rzymem, dowiedział się o ucieczce Kleopatry
dopiero w połowie kwietnia; wynika stąd, że królowa nie wyjechała z miasta bezpośrednio po
idach marcowych. Jest zresztą zrozumiałe, że mimo wszelkich grózb zatrzymała się jeszcze czas
jakiś, aby obserwować rozwój wypadków. Jednakże uroczystości pogrzebowe zgotowały jej
przykrą niespodziankę. Antoniusz odczytał na forum testament zmarłego. Cezar wyznaczał
głównym spadkobiercą i uznawał za syna Gajusza Oktawiusza, wnuka swej siostry, liczącego
lat dziewiętnaście. Natomiast rzeczywisty syn dyktatora, trzechletni wtedy Ptolemeusz Cezar, nie
został w ogóle wymieniony!
Z każdym dniem stawało się oczywistsze, że w Imperium rozgorzeje wojna domowa wojna
o dziedzictwo po Cezarze. Już można było wskazać główne siły, które wystąpią przeciw sobie.
Byli przede wszystkim zabójcy Cezara i zwolennicy senatu. Byli tacy, którzy udawali wierność
[ Pobierz całość w formacie PDF ]